Een Amersfoorts kerstverhaal in de lichtjestocht
Op zaterdag 22 december vindt de “Lichtjestocht” plaats in Amersfoort. De deelnemers zullen uiteindelijk bij het eindpunt van de tocht arriveren: de Onze Lieve Vrouwe toren. Zonder het Mirakel van Amersfoort uit 1444 zou er echter géén Onze Lieve Vrouwe toren gestaan hebben…. Het Mirakel van Amersfoort was namelijk aanleiding om de toren en de bijbehorende kerk te bouwen. Na de Reformatie in 1579 kreeg het kerkgebouw andere functies, bijvoorbeeld die van munitieopslagplaats. Door een buskruit ontploffing in 1787 is opgeslagen kruit tot ontploffing gekomen. Miraculeus genoeg is de toren overeind blijven staan maar de kerkbanken hebben uiteindelijk plaats moeten maken voor de terrasstoelen. De kerk is nooit meer herbouwd.
De legende van het Mirakel
(Voor de film over het mirakel, zie onderaan dit bericht! )
In het jaar 1444 ging Geertgen Arents uit Nykercken op weg naar Amersfoort om daar in het klooster te treden. In een plunjezak droeg ze wat schamele bezittingen die aantoonden, dat bij haar thuis in Nijkerck armoede werd geleden. Geertgen schaamde zich vooral voor het goedkope Mariabeeldje dat ze bij zich had. Uit vrees dat de kloosterzusters op haar zouden neerkijken nam ze een vreselijk besluit: ze gooide de beeltenis van Maria de Moeder van Jezus, oneerbiedig in het water van de Eem.
Als we nu naar een oude kaart van Amersfoort kijken, dan heeft er een Camperbuitenpoort gestaan op de plek waar nu de Kampstraat begint (bij de ‘Stier’). Deze poort leek op de nog bestaande Camperbinnenpoort. Vlak bij de molen op de kaart is het beeldje in het water gegooid.
Anno domini 1444 doe wert dat beeldt onser liever vrouwen hier buijten die campoert inden water gevonden onder den eijsse van eenre maghet die margriet hieten, die op die tijt bij een verwer woende, ende op den heijlighen Karsdach, hier in deser capelle gebracht van broeder Jan van Schoenhoven onser vrouwen broeder Carmelijt.
Enige weken later had een andere vrouw, Mergriet Albert Ghisen, drie maal een visioen om buiten de Camperpoort een Mariabeeldje onder het ijs te zoeken. Bij het derde visioen is ze ’s nachts op pad gegaan om het beeldje te vinden en Mergriet heeft het “op den heijlighen Karsdach” in de toenmalige Onze Lieve Vrouwe kapel gebracht.
Lichtjestocht van Mergriet Albert Ghisen
De stad Amersfoort is nu prachtig verlicht, maar in de donkere Middeleeuwen zal Mergriet met een lantaarn of fakkel in het donker via de Langestraat door de Camperbinnenpoort naar de Camperbuitenpoort gegaan zijn. Daar heeft ze het beeldje onder het ijs gevonden en mee naar huis genomen.
Welvaart voor de pelgrimsstad
Vanaf dat ogenblik waren de mirakelen niet van de lucht: blinden die bij het Mariabeeldje kwamen bidden konden weer zien, doven konden weer horen, zieken vonden genezing.
De geruchten over de wonderen van het beeldje van Onze Lieve Vrouwe in Amersfoort verspreidden zich snel. Een priester besloot in een boek alle getuigenissen op te schrijven van dankbare gelovigen die vervulling van hun wensen hadden gevonden. Het was een prachtig propagandamiddel want spoedig kwam de bedevaarten naar Onze lieve Vrouwe van Amersfoort op gang. Ze kreeg een uitstekende reputatie. De herbergiers en winkeliers voeren er wel bij. De dankbare bedevaartgangers vulden het offerblok met hun gulle gaven. De pastoor kon in de loop der tijden het interieur verfraaien met schilderijen, nieuw altaarzilver en een luxe communiebank gesneden uit glanzend eikenhout. Maar het grootste teken van Maria’s succes was de bouw omstreeks 1460 van de Onze Lieve Vrouwekapel met toren die voor een groot deel werd gefinancierd uit de kas van de kapel met het mirakelbeeld. De 12de-eeuwse kapel die er al stond, werd het koor van de nieuwe kerk. De toren stond apart en schuin ten opzichte van de kerk. Dit kwam doordat de toren op de fundamenten van de oude stadsmuur stond. De toren is symbolisch gebouwd; het trappentorentje staat voor het kindje Jezus, de toren voor Maria.
In den jare 1445 openbaerde ons L. Vrouwe aen suster Geertruyd Willems, oude procuratrix van d’voors. convente, als dat tot haerder eere, vermits veel pelgromsgiften, offerhande ende devotien, men een hoogen schoonen toorn soude timmeren.
Het Mirakelbeeldje
De tand des tijds spaarde het pijpaarden Onze Lieve Vrouwe beeldje niet: de kleuren vervaagden, de pijpaarde verbrokkelde en het kroontje viel van haar hoofd. Er zat niets anders op dan de miraculeuze resten aan het oog van de gelovigen te onttrekken. Er werd een mooie schrijn vervaardigd getooid met de beeltenis van Maria en Kind. Daarin rusten de resten nog altijd en worden bewaard in de Oud Katholieke Kerk aan ’t Zand. Tijdens de Reformatie is het Mirakelpaneel en het beeldje in onderduik gegaan om uiteindelijk in de Oud Katholieke Kerk terecht te komen.
Middeleeuwse Kerstliederen
In de Onze Lieve Vrouwe toren zullen afsluitend aan de Lichtjestocht Middeleeuwse kerstliederen ten gehore worden gebracht door Paula Bär-Giese sopraan, en Maria den Hertog mezzo-sopraan, met luitbegeleiding van Hans Meijer. De liederen komen uit de tijd dat de Onze Lieve Vrouwekerk van Amersfoort in gebruik genomen is. Voor de film zie:
