Het orgel is in 2016 gerestaureerd door de firma Flentrop uit Zaandam. We citeren uit het eindverslag van de restauratie:
“Het buitengewoon fraaie historische orgel van de Lutherse Kerk te Amersfoort – in 1766 gebouwd door J.H.H. Bätz (Utrecht) en in 1873 uitgebreid door J. Bätz & Co (Utrecht) is in 2016 geheel gerestaureerd. Ter voorbereiding en begeleiding daarvan had de Protestantse Gemeente Amersfoort – waaronder de Lutherse Kerk ressorteert – in juli 2013 een orgelcommissie ingesteld en op 4 oktober 2013 Peter van Dijk tot orgeladviseur benoemd. Vervolgens werd de Stichting tot Behoud van het Bätzorgel in de Lutherse Kerk te Amersfoort opgericht die onder meer de fondswerving ter hand heeft genomen.
In oktober 2013 presenteerde Peter van Dijk een herstelplan voor het orgel. Dit was gebaseerd op het uitgebreide rapport dat Jaap Jan Steensma, toenmalig organist van de Luth. Kerk te Amersfoort in 2013 opstelde.
Ten behoeve van dit herstelplan is nog aanvullend onderzoek verricht in de literatuur over de orgelmaker J.H.H. Bätz, over door hem gebouwde instrumenten, en in het orgel zelf. Dat laatste betrof met name de huidige plaats in het orgel van het register Viola di Gamba 8′, het in 1993 gereconstrueerde register Flageolet 1 1/2’ en de datering van de Dulciaan 8′. Desgevraagd stelden de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de orgelmakers Hans van Rossum en Rijk van Vulpen diverse mensuurgegevens ter beschikking, waarvoor hartelijk dank.
Het herstelplan, uitgaande van een conserverend herstel, werd door door de RCE van een positief advies voorzien en de Gemeente Amersfoort beoordeelde het als zijnde nietvergunningplichtig. Vervolgens is een offertetraject ingezet waartoe – op grond van positieve recente restauratie resultaten bij orgels van J.H.H. Bätz – drie orgelmakers werden uitgenodigd: Flentrop Orgelbouw (Zaandam), J.C. van Rossum (Andel) en de Gebr. van Vulpen (Utrecht). Alle drie offertes zijn inhoudelijk als zeer goed beoordeeld, op grond van enkele technische details en de prijsstelling is gekozen voor die van Flentrop Orgelbouw.
Nadat er door de fondswerving voldoende financiële dekking was verkregen, kon op 7 maart 2016 het restauratiecontract met Flentrop worden ondertekend. De orgelmaker bleek in staat en bereid het werk nog in 2016 uit te voeren, in het 250e jaar van het bestaan van het orgel.
De werkzaamheden stonden onder supervisie van de RCE, in de persoon van Wim Diepenhorst. Logistiek coördinator van de onderzoeken en werkzaamheden ter plaatse was, namens de Protestantse Gemeente Amersfoort, George Onderdelinden.
Na demontage van het binnenwerk zijn de windladen uitgebreid onderzocht en is het pijpwerk volledig geïnventariseerd (inscripties en technische details). Deze onderzoeken zijn uitgevoerd door Peter van Dijk, Jaap Jan Steensma en Erik Winkel (Flentrop Orgelbouw).
De orgelkasten zijn, na kleurenonderzoek, in de bestaande kleurstelling herschilderd door Gerard de Jongh (Waardenburg). Na het voorzichtig verwijderen van de uit 1873 daterende registerplaatjes kwamen de op de kast geschilderde opschriften uit 1873 tevoorschijn.
De werkzaamheden zijn in de loop van 2016 uitgevoerd. Op 25 november 2016 – in het 250e jaar van haar bestaan – is het geheel gerestaureerde orgel weer in gebruik genomen.
Flentrop Orgelbouw verdient een groot compliment voor de evenzeer terughoudende als overtuigende wijze waarop dit kostelijke orgel – het oudste in Amersfoort – is gerehabiliteerd. Moge het weer generaties bespelers en toehoorders inspireren.”
Peter van Dijk
Jaap Jan Steensma
Peter van Dijk, januari 2017.
Hier vindt u het volledige eindverslag van de restauratie.
