Kennis of emotie?

‘Waar kennis is, krijgt emotie minder kans om te overheersen.’ Ik schrijf deze zin één dag voor Pinksteren, het feest van de Geest. In veel gewone maatschappelijke zaken is deze zin geldig. Wie goed uitgelegd krijgt wat een operatie inhoudt, zal vaak wat minder bang worden. Wie asielzoekers beter leert kennen, krijgt minder weerstand tegen een AZC. Wie geïnformeerd moet wachten, ervaart minder stress. Maar hoe zit dat bij kunst? Op school leer je kennis vergaren, maar we lachen om de vraag: wat heeft de dichter hiermee bedoeld? (Of om het antwoord van de dichter: ik heb geen flauw idee!)

Rembrandt van Rijn, An Old Woman Reading, Probably the Prophetess Hannah, Rembrandt van Rijn, 1631.

In een reformatorisch schoolboek las ik ooit de vraag bij dit schilderij: “Waarom laat Rembrandt het licht niet op de lezer vallen, maar op de Bijbel?” Die vraag geeft al meer richting. Uitleggen zit in ons systeem. Kennis en inzicht maken ons immers weerbaarder in een lastig te begrijpen wereld. Zeker als feiten door emotionele beschuldigingen van ‘fake-news’ worden bedreigd. Maar is het ook nodig voor het begrijpen van schoonheid en troost? Mijn studie laat mij nog meer genieten van de schoonheid van Bachcantates. Maar ‘willen weten’ kan ook belemmerend werken: bij de mooie dienst waarin Diederiek tot stadsdominee werd bevestigd waren er dansers. Ik vond het prachtig, maar ergens in mijn hoofd vroeg een stemmetje: wat beelden ze uit?
Zwijg, en geniet van de esthetiek, van de schoonheid, van deze fragile bewegingen in een imposante kerk. En laat de Geest je daarna maar een keer uitleggen wat inspiratie is, of nog beter: koester deze emotie en laat het je tot troost zijn.

Lydia Vroegindeweij